Χειροποίητα χαλιά.. ανακαλύπτοντας σχέδια και μοτίβα.
Για όσους ενδιαφέρονται για τα χαλιά, μια ερώτηση είναι πρωταρχικής σημασίας: Πως κάποιος μπορεί να αναγνωρίσει τη βαθύτερη μελωδία τους και το ρυθμό τους ;
Κάθε χαλί ή κιλίμι έχει το δικό του κρυφό νόημα , το δικό του πλούτο τέχνης συναισθημάτων κουλτούρας και μηνυμάτων.
Για να καταλάβει κανείς και να αναγνωρίσει το βαθύτερο νόημα των χαλιών, πρέπει σαν πρώτο βήμα, να μιλήσει με ένα έμπειρο έμπορο η κατασκευαστή ο οποίος θα έχει τον απαραίτητο ενθουσιασμό για κάθε αντικείμενο της συλλογής του.
Η απήχηση που θα έχει για την κατανόηση αυτών των εργόχειρων, θα κάνουν και το πιο απλό κιλίμι να μεταμορφώνεται σε κάτι πολύ πιο σύνθετο και εντυπωσιακό , δηλαδή σε ένα δημιουργικό αντικείμενο τέχνης .
Για να αναγνωρίσουμε ένα χαλί και τη σημασία του, είναι απαραίτητο να κοιτάξουμε τα επιμέρους σχέδια του και το γενικό μοτίβο. Με τον καιρό, ακονίζεται η γνώση, σε σημείο που η αντίληψη του ενδιαφερόμενου γίνεται ποιο οξεία , και έτσι αργά αλλά σταθερά, κάποιος που ασχολείται με τα χαλιά γίνεται ποιο αυθεντικός και τα κατανοεί σε βάθος.
Το ξεκίνημα ενός ταξιδιού στον κόσμο των χαλιών, μέσα από τα τόσα περίπλοκα σχέδια , μας εμπλέκει σε ένα διάλογο που ξυπνάει μνήμες και γνώσεις χαμένες στα βάθη του νου και του χρόνου.
Το 13ο αιώνα ο πέρσης μύστης (Sufi) Rumi ,ένας από τους ιδρυτές της αδελφότητας των δερβίσηδων, υπέθεσε ότι ο μουσικός ρυθμός της τέχνης της ύφανσης περιβάλλεται από μυστήριο. «Αν μπορούσα να λύσω αυτό το μυστήριο θα μπορούσα μα γυρίσω τον κόσμο ανάποδα» είχε γράψει κάποτε.
Η τέχνη της ύφανσης ενός χειροποίητου χαλιού είναι μοναδική αφού τα συναισθήματα είναι μοναδικά, και δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί ευαισθησία σε μαζική παραγωγή. Η αυθεντικότητα κατά τον Rumi οφείλεται στη μοναδικότητα και όλο αυτό οφείλεται στην προσωπική ευαισθησία του κάθε περιπλανώμενου δημιουργού ή αστικού υφαντή.
Στο τέλος του 19ου αιώνα όταν τα ανατολίτικα χαλιά άρχισαν να γίνονται δημοφιλή στη δύση, τα βιβλία των παραγγελιών άρχισαν να γεμίζουν, η ανταπόκριση στην απότομη αύξηση της τάσης αυτής οδήγησε τους παραδοσιακούς τεχνίτες να οργανώνουν συντεχνίες με σκοπό την παραγωγή νημάτων σε διάφορα πάχη και είδη. Η χρήση των φυτικών χρωμάτων δεν ήταν πια επαρκής και αντικαταστάθηκε από συνθετικά. Η χρήση του διπλού κόμπου( σε τέσσερα στημόνια αντί για δυο) αυξήθηκε για να μειωθεί ο αριθμός κόμπων και να αυξηθεί η παραγωγή. Ως αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να μειωθεί η ποιότητα των σχεδίων και τα χαλιά να μην έχουν την ιδία αντοχή στη χρήση και το χρόνο. Το χειρότερο όλων όμως ήταν ότι οι έμποροι της Κωνσταντινούπολης και της Τεχεράνης άρχισαν να αναθέτουν παραγγελίες , με ποσοστά κέρδους, με σκοπό τις πωλήσεις σε διεθνής πελάτες. Αποτέλεσμα αυτής της εμπορικότητας ήταν οι διαστάσεις των χαλιών να προσαρμοστούν στα μεγέθη των δυτικών σαλονιών. Άρχισαν να κατασκευάζονται τετράγωνα χαλιά αντί ορθογώνια με λουλουδένιο φόντο όπως και κεντρικά μενταγιόν. Μέχρι τότε όλα αυτά ήταν άγνωστα στις τοπικές παραδόσεις.
Σήμερα αναγνωρίζουμε τη ζημιά που ξεκίνησε το 1870 από αυτό το εμπορικό ρεύμα.
Παρόλα αυτά κάποιες νομαδικές και ημι-νομαδικές φυλές συνέχισαν να παράγουν χαλιά και κιλίμια που αναδείκνυαν την παραδοσιακή τέχνη ,τις πολιτισμικές και πνευματικές αξίες.